Amatorki

Co ciekawego może się dziać na głębokiej, austriackiej prowincji? Przeciętny czytelnik mógłby sobie pomyśleć, że kompletnie nic. Co prawda ostatnimi laty media pokazują, że czasem coś się jednak dzieje. O tym samym pisze Elfriede Jelinek w swoich książkach.

"Amatorki" to opowieść o dwóch dziewczynach, Pauli i Briggite. Obie mają w życiu jakieś cele, ale właściwie pozbawione są jakichkolwiek perspektyw. Pochodzą z małej wioski, gdzie wszystkie kobiety pracują w fabryce staników, lub w sklepie, oczywiście jeśli są dość ładne i akurat zwolni się miejsce. Jedyne możliwości awansu społecznego dają szybkie wyjście za mąż za kogoś bogatszego i z perspektywami albo wyjechać ze wsi do miasta, gdzie można by zostać na przykład krawcową. Większość wybiera pierwszą opcję. Drugiej, z uwagi na ilość wysiłku potrzebną do osiągnięcia sukcesu, prawie żadna. Autorka pokazuje nam obie te drogi, aby udowodnić, że nie jest ważne czy któraś jest ambitniejsza, czy też nie, bo i tak skończy jak inne. Co gorsza, wszystkie czeka upokorzenie i pogarda, zwłaszcza do samych siebie. Za to, że po ciężkiej walce z innymi kandydatkami zdobywają w końcu mężów głupszych od siebie, traktujących je niczym maszynki do zaspokajania potrzeb, które kiedy tych potrzeb zaspokoić nie mogą, stają się zbędne. Wartość kobiety autorka doskonale podsumowuje cytatem: "... mikry brzuszek pauli, który już wkrótce napęcznieje, a więc za te same pieniądze będzie można nabyć więcej kilogramów pauli, jest gotowy do zlicytowania. ale nikt go nie chce. w wypadku świni oznaczałoby to nadzwyczajny wzrost wartości. w wypadku pauli to znak, że łatwo ją było posiąść, zbyt łatwo, dlatego tym trudniej ją będzie zbyć. nikt nie chce pauli jako osoby, obojętnie, z załącznikiem w brzuchu czy bez. powłoką pauli nie jest zainteresowany żaden licytant. nie można z niej zrobić nawet poduszki na kanapę ani dywanu pod kanapę. nikt nie mówi o głowie pauli. osoby przezorne, niezwykle dokładnie rozważające sprawę swej własności, głowę pauli mogłyby potraktować jako zło, bo za dużo myśli, i dlatego nie daje się sobą manipulować..."
Od tego schematu nie ma ucieczki, nawet kiedy początkowo wydawałoby się, ze jest inaczej. Autorka opisuje swoje bohaterki w sposób ironiczny, wyśmiewa ich marzenia i nadzieje na przyszłość.
Podjęty w tej książce schemat obecny jest także w mojej ulubionej "Pianistce" czy też bardziej zbliżonym do "Amatorek", wydanym czternaście lat po nich "Pożądaniu". Książki te autorka pisała mocnym językiem, by, jak sama mówi, czytelnik nie tarzał się w nich jak świnia, tylko zbladł podczas czytania. Dlatego też nie przywiązuje ona specjalnej wagi do składni, która może wydawać się dziwna czy wręcz niepoprawna. Najważniejsza jest treść, a nie sposób, w jaki została ukazana.
Dzieła Jelinek są dla mnie pewnego rodzaju odskocznią od wszechobecnych dzisiaj lukrowanych historii o łzawych pseudoromantycznych zakończeniach. W jej książkach wszystko kończy się źle. Czytelnik odzierany jest ze złudzeń, w które ubiera go współczesna kultura masowa. Ma to moim zdaniem uzdrowicielski wpływ na kulejącą dziś literaturę i wszechobecny tani chłam.
Nie mnie oceniać noblistów, ale tej pani spokojnie można dać 10 punktów na 10.